ROTTERDAM - “Ik vind het van groot belang dat het demonstratierecht in Nederland, en dus ook in Rotterdam, in vrijheid uitgeoefend kan worden. In onze organisatie doen wij er alles aan om het veilige verloop hiervan te faciliteren", aldus Fred Westerbeke, politiechef van de eenheid Rotterdam. “Waar ik minder voorstander van ben, is om na zo’n demonstratie je primaire reactie te ventileren, zonder je goed in te lezen of vragen te stellen. Dat is ongepast. Zeker bij politici en media", aldus Westerbeke.


Hij reageert op de felle reacties die binnenstroomden vanuit politiek, media en andere partijen op het politieoptreden tijdens de demonstratie ‘Woonopstand’ van 17 oktober, nadat er filmpjes via social media werden verspreid over de inzet van de ME. “Er ontstond binnen de kortste keren het beeld dat de politie, zonder aanleiding, buitensporig geweld zou hebben gebruikt. Het gevaar zit in het feit dat deze filmpjes geen context bieden, maar wel zorgen voor een frame en een oordeel op basis van aannames. Klakkeloos deze beelden als ‘compleet’ aannemen is onterecht, en toont weinig blijk van respect."

Ruim twee weken na de demonstratie ‘Woonopstand’ in Rotterdam op zondag 17 oktober 2021, publiceert de politie dronebeelden die duiding geven aan wat er die dag op de Erasmusbrug gebeurde. “Ongebruikelijk, maar de maat is vol", stelt Westerbeke. Hij laat zijn ongenoegen blijken over de mate waarin vaak korte filmpjes op social media binnen de kortste keren het beeld in de grote kranten, bladen en de politiek bepaalt. Waar de raadsbrief van Locoburgemeester van Gils van 21 oktober duiding gaf over wat er zich af had gespeeld die middag en waarom de politie bepaalde keuzes had gemaakt, bleef het frame staan: ‘onnodig geweld door politieagenten’. “Het is frustrerend dat te zien gebeuren en op je handen te blijven zitten. Vaak kunnen we in het kader van een onderzoek of vanwege privacyoverwegingen niet ingaan op wat er precies is gebeurd. Maar doordat we deze keer beschikking hebben over beelden van de politiedrone, kunnen we deze geblurd naar buiten brengen.”

Trial by (social) media

Fred Westerbeke heeft moeite met het feit dat onder andere politici en journalisten mede een beeld bepalen, zonder zelf een goed beeld te hebben van wat er is gebeurd. “Trial by (social) media", zegt Westerbeke. “Zodra je een filmpje ziet, mag je daar natuurlijk alles van vinden. Het zou iedereen echter sieren om eerst door te vragen en een goed beeld te vormen, voordat die initiële reactie op social media wordt plaatst. Ik heb het al vaker genoemd, maar als we ons laten leiden door korte filmpjes die zonder correcte context gedeeld worden, dan is dat problematisch.” De politiechef hoopt dat de dronebeelden duiden waar het geweld begonnen is, en de mate waarin een groep demonstranten de politie provoceerde.

“Moet je eens voorstellen dat je werkweken en weekenden op de been bent om de openbare orde en de veiligheid van demonstranten en de stad te waarborgen, en dat dit het respectloze gedrag is waarmee je geconfronteerd wordt. Soms heb ik het gevoel dat vergeten wordt dat dit dezelfde mensen zijn die bij je staan als je een ongeluk hebt, altijd bereikbaar zijn wanneer er onrust in je wijk is en zich dag en nacht stevig inzetten om (zware) criminaliteit tegen te gaan. En dat terwijl zij ook niet in staat zijn om te wonen in de stad waar ze werken.”

Dronebeelden: een inkijkje in de gebeurtenissen tijdens de demonstratie ‘Woonopstand’

Een demonstratie met een groot aantal bezoekers, 7000 in dit geval, vergt veel voorbereiding en inzet van de politie. In die voorbereiding wordt op basis van diverse scenario’s een inzet bepaald, waarbij flexibel geschoven kan worden tussen de diverse scenario’s. “We gaan uit van een vreedzame demonstratie, maar bereiden ook andere scenario’s voor", stelt Fred Westerbeke. “Ik kreeg na de demonstratie ook persoonlijk verontruste berichten van mensen die aanwezig waren geweest, maar niet begrepen wat er precies was gebeurd. Aan de hand van deze beelden hoop ik daar antwoord op te kunnen geven.”

De demonstratie begon met een gemoedelijke sfeer op het Afrikaanderplein. De politie was faciliterend aanwezig. “De woningnood is een bekend maatschappelijk probleem, waar veel agenten ook last van ondervinden. Zoals altijd hoopten we op een vreedzaam verloop van de demonstratie", zegt Westerbeke. “We kregen echter snel zo’n 40-50 personen in het oog die zich opvallend gedroegen en opvallend gekleed waren. Dit kwam overeen met een signaal dat we gekregen hadden na de demonstratie die op 12 september in Amsterdam plaatsvond, waarbij een soortgelijke groep uiteindelijk in confrontatie kwam met de ME. Dit leidde toen tot 61 arrestaties. Een groot deel van de personen in de groep op het Afrikaanderplein droeg bivakmutsen en andere gezicht- en gelaatsbedekkende kleding. Ze hielden zich apart van de rest van de demonstranten en scandeerden anti-politieleuzen.”

Grimmiger

Ook toen de demonstranten begonnen aan de vooraf bepaalde route, bleef de groep zich opvallend gedragen. Er werden onbekende spullen overgedragen, er werd heen-en-weer gerend met tassen en er was duidelijk gekozen om dicht bij elkaar te blijven. Eenmaal bij de Erasmusbrug werd de sfeer grimmiger en was de grootte van de groep toegenomen tot boven de 100. De groep kwam dichter bij elkaar, als een soort blok, en bleef anti-politieleuzen scanderen. Daarnaast werd er vanuit de groep ook actief contact gezocht met agenten die ‘in burgerkleding’ meeliepen. Toen zij fysiek werden aangeraakt en geïntimideerd werden, is besloten om de groep te isoleren om hen te controleren. “Het was zoeken naar een passend moment om hen uit de anonimiteit te halen en te controleren voordat zij het kwetsbare stadscentrum in zou trekken, om een herhaling van de gebeurtenissen in Amsterdam te voorkomen.”

“We zagen dat er een agressieve spanning in de groep heerste. Alles wees erop dat de groep niet uit was op een verder vreedzaam verloop van de demonstratie. Andere demonstranten liepen voor de groep uit en hadden een compleet andere uitstraling. Zij waren rustig en oogden kalm. Nadat een groot deel van de demonstranten de brug gepasseerd was, ontstond de mogelijkheid om de groep in te sluiten om hun identiteit vast te stellen. Er werd bewust gekozen om ruimte aan de zijkant vrij te houden om andere demonstranten te laten passeren. Zodra zij gepasseerd waren, konden wij beginnen met het controleren van de geïsoleerde groep", stelt Westerbeke.

De stoet kwam echter tot stilstand. Een groot deel van de demonstranten liep door, maar een kleiner deel bleef om de geïsoleerde groep staan. Aanwijzingen vanuit de politie werden niet opgevolgd door de demonstranten. Deze stilstand duurde enkele minuten, waarin de politie in gesprek met de organisatie de bedoeling van de isolatie heeft geduid. De demonstranten weigerden om, met de enkele honderden demonstranten die over waren gebleven, de weg te vervolgen. “Als de demonstranten gewoon door zouden lopen, hadden we de groep binnen enkele minuten gecontroleerd en konden ze, als we niets bijzonders aan zouden treffen, weer bij de demonstratie aansluiten. Nu was daar te weinig ruimte voor.”

Te zien op de beelden

Vanaf dit moment kunnen we meekijken met de beelden van de politiedrone. Je ziet dat een enkele linie ME’ers de groep gescheiden houdt van de rest van de demonstranten. Ook zie je dat aan de zijkant meerdere demonstranten langs de ingeboxte groep lopen en hun weg vervolgen. Te zien is dat een groep blijft staan. In de geïsoleerde groep is wat beweging, maar de situatie ziet er niet agressief of op het randje van escalatie uit. De sfeer slaat echter volledig om toen een gefabriceerd houten huis op wielen, dat door demonstranten gedurende de demonstratie meegereden, in de linie van de ME’ers wordt geduwd. “Een soort stormram die moest helpen in een ultieme ontsnappingspoging", zegt Westerbeke. Op de beelden zie je duidelijk hoe het houten huisje van afstand in de richting van de ME’ers wordt geduwd. De ME’ers moeten aan de kant springen om niet in hun rug geraakt te worden. De groep die ingeboxt staat, grijpt deze kans met beide handen aan en probeert door de linie heen te breken. De politie moet hier op inzetten, om de groep die gecontroleerd moet worden geïsoleerd te houden. Binnen een minuut is de rust wedergekeerd en staat de groep weer geïsoleerd met een linie ME’ers eromheen.

Het provoceren vanuit de kleine groep demonstranten buiten de geïsoleerde groep is daarmee niet gedaan. Vervolgens wordt minutenlang getracht het houten huis op een politiebus te leggen. “Respectloos en provocerend gedrag, met het doel een politieauto te vernielen. Op de beelden zie je duidelijk dat we bewust hier niet ingrepen. Het doel was om de demonstranten zo snel mogelijk in beweging te krijgen, om hun route uit te lopen, zodat voor ons de ruimte ontstond om de geïsoleerde groep te controleren. De demonstranten geven hier echter geen gehoor aan, waardoor we het huisje in beslag hebben genomen.” Ook daarna vervolgde de demonstranten nog niet hun weg. “We besloten de geïsoleerde groep naar een andere locatie te brengen, om ze daar te controleren. Hiervoor werd gebruik gemaakt van een tram die op de Erasmusbrug stond.” De politie stelde vervolgens alles in het werk om de optocht van de demonstranten verder te begeleiden naar haar eindpunt bij de Markthal. Het verdere verloop van de demonstratie door het stadscentrum verliep zonder problemen. Iedereen keerde na de demonstratie rustig huiswaarts. Uiteindelijk werden er negen aanhoudingen verricht voor belediging, opruiing en verboden wapenbezit. Vijf hiervan kwamen uit de geïsoleerde groep.

Een terugblik en laatste oproep

De politie betreurt het verloop van deze demonstratie. Demonstreren is een goed recht, en de politie heeft de taak om zo’n demonstratie in goede banen te leiden en daarmee de demonstranten te faciliteren in het overbrengen van hun boodschap. Daarbij ligt de focus op het waarborgen van de openbare orde, de veiligheid van de demonstranten en omgeving en het houden aan de gestelde kaders vanuit de gemeente. Geweld, vernielingen en beledigingen horen niet bij zo’n vreedzame demonstratie. "De politie evalueert elke inzet grondig. Als blijkt dat we als politie fouten hebben gemaakt (en dat gebeurt natuurlijk ook), dan mogen wij daarop aangesproken worden, moeten we daarvan leren en verantwoording over afleggen. Het afgelopen jaar zijn er vele tientallen demonstraties in ons gebied geweest. Bij niet één is er daarbij sprake geweest van problemen.”

De politiechef van Rotterdam doet een laatste oproep: “Laat je niet volledig leiden door een aantal filmpjes van geweld zonder context. Mijn collega’s zijn nooit uit op een ‘knokpartij’. Helaas ontkomen we er niet aan om af en toe met geweld de orde te herstellen. Maar dat is altijd pas op het moment dat er een situatie ontstaat waarbij de omgeving, de demonstranten of de politie in gevaar zijn of dreigen te komen. Onze taak in zo’n demonstatie nemen wij uiterst serieus. Het zou mooi zijn als daar tijdens en na zo’n inzet wat meer respect is voor de agenten die er elk weekend weer staan voor het veilige verloop van zo’n demonstratie.”