ROTTERDAM - Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) heeft als eerste forensisch instituut in de wereld software ontwikkeld om het proces van een (eenvoudig) spoor tot en met DNA-rapportage te automatiseren. Tot op heden zaten altijd handmatige stappen in het proces. Deze maand start een proeftuin met de politie en het Openbaar Ministerie (OM) in Rotterdam. In die proeftuin koppelt het NFI de automatisch gegenereerde resultaten van DNA-analyses standaard binnen drie werkdagen terug aan de opsporingsdiensten. ‘Dit helpt de opsporing en vervolging van misdadigers te versnellen.’

Een bloeddruppel op een ingeslagen raam bij een inbraak, een vingerafdruk achtergelaten op de kassa bij een overval. Het vaststellen van dit soort sporen en DNA-analyse zijn een belangrijk onderdeel van de opsporing. De informatie van DNA-onderzoek kan van groot belang zijn voor het strafrechtelijk onderzoek. Als je sneller weet wie een mogelijke verdachte is -of juist niet,- heeft dat gevolgen voor de tactische keuzes in het onderzoek. Partijen die zich bezig houden met de forensische opsporing zijn voortdurend op zoek naar manieren waarop het onderzoek nog sneller en beter kan. En dat is precies waar de proeftuin ‘De Snelle Identificatie-lijn’ (De Snelle ID-lijn) over gaat.

Geautomatiseerd DNA-proces
Het NFI werkt in deze proeftuin samen met het OM en de politie in Rotterdam. De afgelopen jaren heeft het NFI al veel stappen in het DNA-laboratoriumproces geautomatiseerd, maar de laatste stap was nog altijd handmatig, vertelt Sander Kneppers. Hij is vanuit het NFI betrokken is bij de proeftuin Snelle ID-lijn: “Het NFI heeft nu ook de analyse van het DNA-spoor, de interpretatie van het DNA-profiel en de vergelijking van het profiel met personen binnen de zaak, allen geautomatiseerd. Net als het eenmalig vergelijk met de DNA-databank voor strafzaken én de rapportage van de resultaten. Na het insturen van een spoor naar het NFI weten de politie en OM dus standaard al na drie werkdagen of er een overeenkomst is met het DNA profiel van een persoon in de zaak, of met een persoon in de DNA-databank.”

Mogelijke nieuwe ketenwerkwijze
Het voortdurend zoeken naar manieren waarop forensisch onderzoek nog sneller en beter kan is onderdeel van de visie van het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Er worden zeven proeftuinen gericht op versnelling en meer doen met data uitgevoerd in een speciaal programma van de politie met het OM, het NFI en hoge scholen. De ‘Snelle ID Lijn’ is één van deze proeftuinen. In de proeftuin wordt komende maanden onderzocht of de doorlooptijd van onderzoeken bij politie en OM kan worden versneld met de automatische rapporten.

"Binnen deze proef krijgen we dus kort na het insturen van een DNA-spoor de initiële uitslag. Dat is dus nog niet het volledige rapport, dat later alsnog volgt, maar dit biedt wel al mogelijkheden tot versnelling voor ons,” zegt Mirella de Heer, één van de projectleiders van de politie: “Het initiële resultaat wordt bij ons door collega’s bekeken en beoordeeld. Op basis hiervan kan deze informatie worden betrokken in het maken van tactische keuzes. Vluchtige gegevens zoals camerabeelden en zendmastgegevens kunnen gerichter worden opgevraagd als je eerder weet naar wie je mogelijk op zoek bent. Zodoende wordt verwacht dat er meer of sneller zaken worden opgelost, dus meer of sneller criminelen achter de tralies. Door snel te handelen kunnen daarnaast misdaden voorkomen worden, omdat een verdachte kan worden aangehouden voordat die een nieuw misdrijf kan plegen.” Rechercheofficier Marieke Vreugdenhil van het OM in Rotterdam vult aan: “Met de komst van de Snelle ID-lijn zijn we als Openbaar Ministerie in staat sneller stukjes van de puzzel in een strafrechtelijk onderzoek te leggen. Hiermee kunnen we misdrijven sneller oplossen en als OM verdachten sneller voor de rechter brengen. Het geeft ons dus extra slagkracht.”

Digitaal rapport
In eerste instantie wordt de automatische vergelijking tegen personen in de DNA-databank ingezet met één donor van een spoor. In een volgende fase zal ook worden gerapporteerd over meerdere donoren in een DNA-spoor, de zogenoemde DNA-mengprofielen. Politie en OM krijgen zo een snelle indicatie of een spoor een overeenkomst oplevert met een verdachte of met een slachtoffer, of met iemand in de DNA-databank voor strafzaken. Het door DNA-deskundigen opgestelde rapport volgt later met alle resultaten van het DNA-onderzoek, ook de resultaten die nog niet automatisch gegenereerd kunnen worden. Zoals de vergelijking met echt ingewikkelde DNA-mengprofielen.

Vele duizenden DNA-onderzoeken sneller
Automatisering bij de forensische opsporing biedt volgens directeur Marc Elsensohn van het NFI enorme kansen. “Het kan de verwerking van grote volumes sporen enorm versnellen.”

De impact van de Snelle ID-lijn lijkt vooral groot voor zaken waarin nu de DNA-spoedprocedure niet wordt ingezet. Binnen de spoedprocedure kunnen al na drie uur tot enkele dagen resultaten terug gekoppeld worden, afhankelijk van de complexiteit van het onderzoek. “De spoedprocedure is jaarlijks slechts in enkele honderden zaken beschikbaar, terwijl het NFI op jaarbasis in totaal circa 125.000 DNA-profielen maakt,” legt Elsensohn uit. “Door de automatisering van het proces van spoor tot DNA-analyse, kan het NFI in vele (tien)duizenden reguliere zaken straks sneller resultaten terugkoppelen aan de opsporing. Dat levert enorme tijdswinst voor grote volumes forensisch onderzoek.”

Impact hele keten
In de proeftuin wordt gekeken wat de impact is voor de gehele keten. Dus van aantreffen van sporen op een plaats delict en het insturen van de sporen, tot aan de verwerking van de resultaten in het werk van de tactische recherche. Dit wordt in de komende maanden in deze proeftuin beproefd. De uitkomsten worden samen met de uitkomsten van de andere zes proeftuinen meegenomen in de afwegingen om in de gehele forensische keten sporen sneller in hogere volumes en met meer duiding beschikbaar te hebben voor de opsporing. DNA onderzoek wordt door deze innovaties niet alleen in spoedzaken, maar voor veel meer zaken steeds sneller. Waar mogelijk van maanden, teruggebracht naar weken, dagen en soms uren!